Hesychius of Solana

This is part eight in a series on Daniel Farlati’s Illyricum Sacrum.

Hesychius became bishop of Salona around 405 AD. He is most remembered for the letters he sent and received from his contemporaries: John Chrysostom, Augustine of Hippo, and Pope Zosimus.

Letter from John chrysostom
Letter from Pope Zoesimus
Letter to Augustine
Life of Clement

Letter from John Chrysostom

A short letter from John Chrysostom sent after his exile. Epistle 183.

Esti magno itineris intervallo a reverentia tua disjungimur, et ad extremos usque orbis terrarum fines relegati sumus; tamen levi charitatis penna utentes, quae faciles reddit huiusmodi peregrinationes, et propinqui fumus tibi, et tecum versamur, ac debitam per litteras salutationem persolvimus; teque hortamur, ut ad juvandas orientis ecclesias conveniens studium adhibeas. Scis enim, quanta fit parata merces ei, qui divexatis ecclesiis manum porrexerit, et tantam procellam in tranquillitatem converterit, ac bellum adeo grave restinxerit. Atque ad haec vos hortamur, non quasi admonitione nostra indigtatis; siquidem antequam hostras litteras accepissetis, quae vestri muneris erant, ipsi praestitistis; sed quia nondum sublata sunt mala, sed adhuc vigent, et urgent; oramus vos, ut ne animo concidatis, neque malis cedatis, sed quamdiu manent ulcera, quibus cclesiae corpus affligitur, vestra medicamenta adhibeatis. Quanto enim pluribus cum laboribus res geruntur, tanto vobis amplior etimam merces constituetur.

Correspondence with Pope Zosimus

Hesychius’ letter is lost. Zosimus’ response is preserved.

Exigit dilection tua praeceptum Apostolicae fedis, in quo patrum decreta confentiunt, et significas, nonnullos ex monachorum caetu, quorum solitudo quavis frequentia major est, sed et laicos, ad sacerdotium festinare. Hoc autem specialiter, et sub praedecessoribus nostris, et nuper a nolis interdictum constat, litteris ad Gallias Hispaniasque transmissis, in quibus regionibus familiaris est ista praesumptio, quamvis nec Africa super hac admonitione nostra habeatur aliena, ne quis penitus contra patrum praecepta, qui ecclesiasticis disciplinis imbutus per oriden non fuisset, et temporis approbatione divinis stipendiis eruditus, nequaquam ad summum ecclesiae sacerdotium adspirare praesumeret: et non solumn in eo ambitio inefficax haberetur, verum etiam in ordinatores eius, ut carerent eo ordine, quem sine ordine contra praecepta patrum crediderant praesumendum. Unde miramur, ad dilectionem tuam statuta Apostolicae fedis non fuisse perlata. Laudamus igitur constantiam propositi tui, frater charissime, nec aliud de pontificii tui veteri censura auctoritatis genus expectandum fuit, quam ut talibus ambitionibus, pro praeceptis patrum, in procinctu fidei constitutus, occurreres. Igitur si quid auctoritati tua (quod nos non opinamur) aestimas defuisse, suplemus. Vos obsistite talibus ordinationibus, obsistite superbiae et arrogantiae venienti. Tecum satiunt praecepta patrum, tecum Apostolicae fedis auctoritas. Si enim officia saecularia principem locum, non vestibulum actionis ingressis, sed per plurimos gradus examinatis, temporibus deferunt: quis ille tam arrogans, tam impudens invenitur, ut in coelesti militia, quae prepensius ponderanda est, et sicut aurum repetitis ignibus exploranda, statim dux esse defideret, tum tyro ante non fuerit? Et prius velit docere, quam discere? Affufcat in domini castris, in dictorum primitus grau divini rudimenta servitii nec illi vile fit, exorcistam, acolythum, subdiaconum, diaconum per ordinem fieri: nec hoc e faltu, sed statutis majorum ordinatione temporibus. Jam vero ad presbyterii fastigium talis accedat, ut et nomen aetas impleat, et meritum probitatis stipendia anteacta testentur. Jure inde summi Pontificis locum sperare debebit. Facit hoc nimia remissio consacerdotum nostroum, qui pompam multitudinis quaerunt, et putant ex hac turba aliquid fibi dignitatis atquiri. Hinc passim numerosa popularitas etiam his locis, ubi solitudo est, talium reperitur; dum parochias extendi cupiunt; aut quibus aliud praestare non possunt, divinos ordines largiuntur. Quod oportet districti semper esse judicii. Rarum est nim omne quod mangum est.

Proinde nos ne quid meritis dilectionis tuae derogaremus, ad te potissimum scripta direximus, quae in omnium fratrum, et coepiscoporum nostrum facies ire notitiam, non tantum eorum, qui in ea provincia sunt, sed etiam qui vicinis dilectionis tuae provinciis adjunguntur. Sciet (quisquis hoc postposita patrum et Apostolicae fedis auctoritate, neglexerit) a nobis districtius vindicandum, ut loci sui minime dubitet fibi non constare rationem, si hoc putat post tot prohibitiones impune posse tentari. Contuineliae enim studio fit, quidquid interdictum toties usurpatur.

Haec autem in singulis grdibus observanda sunt tempora. Si ab infantia ecclesiasticis ministeviis nomen dederit, inter lectores usque ad vicesimum aetatis annum, continuata observatione perduret. Si major jam et grandaevus accesserit, ita tamen, quod post baptismum statim se divinae militiae desiderat mancipari, sive inter lectores, sive inter exorcistas, quinquento teneatur, exinde acolythus, vel subdiaconus, quatuor annis, et sic ad benedictionem diaconatus (si meretur) accedat; in quo ordine quinque annis si inculpate se gesserit, haerere debebit. Exinde suffragantibus stipendiis per tot gradus datis propriae fidei documentis, presbyterii sacerdotium poterit promereri. De quo loco (si eum exactior ad bonos mores vita perduxerit) summum pontificatum sperare debebit. Hac tamen lege servata, ut neque bigamus, neque paenitens, neque viduae maritus ad hos gradus possit admitti. Sane, ut etiam defensores ecclesiae, qui ex laicis fiunt, supradicta observatione teneantur, si meruerint esse in ordine clericatus.

Datum octavo Kalendas Martias, Honorio XII., et Theodosio VIII. Augustis Consulibus.

Correspondence with Augustine

Hesychius wrote to Augustine with questions concerning the end of the world. Augustine responded and sent him Jeromes commentaries on Daniel. Below is Hesychius’ reply with further questions.

Desideranti et exspectanti mihi sanctus compresbyter noster Cornutus litteras pertulit quas misisti, quae me laetificarunt, quia memoriam nostri bonam habere dignatus es, qui et mihi paucis, sermone proprio sanctae mentis tuae, de his quae petieram, in transitu significasti. Aliquanta autem de opusculis sancti compresbyteri Hieronymi adjunxisti, ut meam quaestionem lectione ejus operis de sanctis Scripturis explere possem. Et quia dignatus es id petere a nobis, ut quid senserimus de ipsis quaestionibus, per litteras tuae sincerissimae charitati insinuaremus; ad ea de quibus scripta legi, prout intellectus exiguus meae mediocritatis sentire potuit aut intelligere, infra scripsi.

Cum Dei omnipotentis conditoris totius creaturae arbitrio et potestate cuncta gerantur; vel quae facta sunt, vel quae etiam futura sunt, sanctorum Prophetarum vocibus cognoscuntur, qui priusquam fierent ea quae futura erant, voluntate divina hominibus sunt locuti. Unde satis admiratione plenum est si ea Deus quae praedici voluit, ad hominum sensus penitus non posse pervenire constituit, secundum hoc capitulum quod Dominus beatis Apostolis locutus est, dicens: Nemo potest cognoscere tempora, quae Pater posuit in sua potestate. Primum quia in antiquissimis libris Ecclesiarum non ita scriptum est, Nemo potest; sed scriptum est, _ Non est vestrum nosse tempora vel momenta, quae Pater posuit in sua potestate: _ quae ratio sermonis sequenti verbo recte completur, cum dicit, Sed eritis mihi testes in Jerusalem, et in Judaea, et in Samaria, et usque ad ultimum terrae. Non ergo Apostolos testes consummationis mundi, sed nominis et resurrectionis suae voluit intelligi.

Nam de temporibus cognoscendis ipse Dominus monet: Quisnam est fidelis servus et prudens, quem constituit Dominus super familiam suam, ut det illis cibum in tempore? Beatus ille servus quem veniens Dominus ejus invenerit sic facientem Familia Christi verbo praedicationis pascitur, et fidelis famulus invenitur, qui in tempore exspectantibus Dominum, necessariam escam credentibus praestat. Malus enim servus sic reprehenditur: Quod si dixerit malus servus, Moram facit dominus meus venire; veniet dominus ejus in die qua nescit, et hora qua ignorat; et reliqua. Item arguit quare tempus non agnoscatur, dicendo: Hypocritae, faciem coeli nostis probare, tempus hoc quare non agnoscitis? Item Apostolus In novissimis diebus instabunt tempora periculosa: et reliqua. Item Apostolus: De temporibus autem et momentis non necesse habemus vobis scribere: vos enim ipsi diligenter scitis quia dies Domini, sicut fur in nocte, ita veniet. Cum enim dixerint, Pax et securitas; tunc subitaneus illis apparebit interitus, quomodo dolores parturientis, et non effugient. Item Apostolus: Non retinetis memoria quia cum essem apud vos, haec dicebam vobis? Et nunc quid detineat, scitis, ut reveletur in suo tempore. Nam mysterium iniquitatis jam operatur; tantum qui tenet, modo teneat, donec de medio fiat: et tunc revelabitur ille iniquus, quem Dominus Jesus interficiet spiritu oris sui. Item Dominus in Evangelio increpat Judaeos: Et tu, si cognovisses tempus visitationis tuae, forsitan permansisses; nunc autem abscondita sunt ab oculis tuis. Et Dominus sic praedicat ad Judaeos: Poenitentiam agite; completa sunt tempora, credite Evangelio. Et ad Judaeos quidem recte completa dicebat, quia eorum tempora post ejus praedicationem et triginta et quinque, vel quadraginta annos finita sunt. Et in Daniele: Quoadusque interfecta est bestia, et periit, et corpus ejus datum est ut comburatur; et reliquarum bestiarum regnum translatum est, et magnitudo vitae data est eis usque ad tempus et tempus; quod graece dicitur, ἕως χρόνου καὶ καιροῦ. Et insequitur: Et ecce cum nubibus coeli quasi Filius hominis veniens. Mysterium bestiae e reliquarum bestiarum translatione intelligentibus Scripturam manifestum est.

Adventus Domini diligendus est et exspectandus. Est enim magna beatitudo diligentibus ejus adventum, sicut testimonium perhibet beatus apostolus Paulus: De coetero, inquit, reposita est mihi corona justitiae, quam reddet mihi Dominus justus judex in illa die: non autem mihi solum, sed et iis qui diligunt adventum Domini. Et Dominus in Evangelio: Tunc justi fulgebunt sicut sol in regno patris sui. Item propheta: Ecce enim tenebrae et caligo operient terram super gentes; in te vero apparebit Dominus, et majestas ejus in te videbitur. Item propheta: Qui vero exspectant Dominum, exsultabunt cum virtute; producent pennas sicut aquilae, current et non laborabunt, ambulabunt et non esurient. Et plurima talia, quae ad beatitudinem eorum pertinere, qui diligunt adventum Domini, inveniuntur.

Quod autem nemo possit mensuras temporum colligere, manifestum est. Evangelium quidem dicit, De die illa et hora nemo scit: ego autem pro possibilitate intellectus mei dico, neque diem, neque mensem, neque annum adventus ipsius sciri posse; sed signa quae sunt adventus videndo et credendo, et exspectare me convenit, et credentibus escam hanc retribuere, ut exspectantes diligant adventum ejus, qui dixit, Haec omnia cum videritis, scitote quoniam prope est in januis. Signa ergo evangelica et prophetica quae in nobis completa sunt, adventum Domini manifestant. Nam frustra aut qui quaerunt, aut qui calumniantur, dies et annos in computo comprehendere quaerunt, cum scriptum sit, quia nisi abbreviati fuissent dies illi, non fieret salva omnis caro: sed propter electos breviabuntur dies illi. Certum est tempus carere computo, quod breviandum est a Domino, qui tempora constituit; appropinquasse autem adventum ejus, cujus signa adventus aliqua videmus ex iis quae facta sunt, esse completa, et iterum dicit: His autem fieri incipientibus, respirabitis et levabitis capita vestra, quoniam appropinquabit redemptio vestra. Quae autem signa dixit videnda, manifestum est in Evangelio sancti Lucae: Et Jerusalem calcabitur a gentibus, donec impleantur tempora gentium. Hoc factum est, et fieri nulli dubium est. Et insequitur: Et erunt signa in sole, et luna, et in stellis, et in terra pressura gentium. Ea quae patimur confiteri et poena compellit, si forte non curet voluntas: nam in uno tempore et signa in coelo, et pressuram gentium in terris ab hominibus videri et sustineri manifestum est. Et insequitur: Arescentibus hominibus prae timore, et exspectatione quae supervenient universo orbi. Nullam patriam, nullum locum nostris temporibus non affligi, aut humiliari certum est, sicut dictum est, prae timore, et exspectatione quae supervenient universo orbi: et omnia signa, quae superius Evangelium legentibus manifestat, ex maxima parte completa sunt.

Quod autem dictum est, Et praedicabitur hoc Evangelium in universo mundo, et tunc veniet finis; primum quod ipsius Domini repromissio talis fuit, ut ipsi Apostoli ejus nominis et resurrectionis testes fierent in Jerusalem, et in Judaea, et in Samaria, et usque ad extremum terrae, et Apostolus hae auctoritate docet: Sed dico, numquid non audierunt? In omnem terram exivit sonus eorum, et in fines orbis terrae verba eorum. Item: Propter spem quae reposita est vobis, quam ante audistis in verbo veritatis Evangelii, quod advenit in vos, sicut et in omni mundo est fructificans et crescens. Sed ab Apostolis nuntiata fides in gentibus, habuit multos persecutores, ut retenta tardius invalesceret, ut illud impleretur, Ante haec omnia, primum in vos manus immittent suas, et persequentur, et tradent vos in synagogas et in custodias, ducentes ad reges et ad praesides, propter nomen meum: ut illud impleretur quod scriptum erat; Et velociter reaedificaberis a quibus destructa es. Nam ex quo clementissimi imperatores christiani Dei voluntate esse coeperunt; quanquam paulatim fides, causa persecutionis, crescebat in saeculo, factis regibus Christianis, ubique in parvo tempore Christi Evangelium penetravit.

Expositio sane beati Danielis de Hebdomadibus, quam vir sanctus compresbyter noster Hieronymus exposuit, qualiter doctores Ecclesiarum tradidissent, lectorem suspendit. Nam si ipse doctissimus vir compresbyter noster ait periculosum esse de magistrorum Ecclesiarum judicare sententiis, et alterum praeferre alteri; quanto magis hoc lector facere non potest, quod magister facere dubitavit! Nos autem credimus quod Dominus ait: Quia coelum et terra transient; iota autem unum, vel unus apex non transiet a Lege, donec omnia fiant. Quomodo ergo mysterium Hebdomadarum sit impletum usque ad nativitatem et passionem Christi, admiror; cum illud in dimidio hebdomadae Propheta locutus est, dicendo: In dimidio hebdomadae tolletur sacrificium meum, et supplicatio, desolationum interitus, et ad sacrificium abominatio. Haec ergo abominatio si jam completa fuerat, quomodo Dominus monet et dicit: Cum videritis abominationem desolationis, quod dictum est per Danielem prophetam, stantem in loco sancto, qui legit, intelligat? Ego autem ne petitionis Beatitudinis tuae contemptor essem, haec quemadmodum sensi, scripsi ad tuam Charitatem. Plenius autem dignare nos verbo gratiae tuae rescribendo instruere et laetificare.

Augustine would reply with a longer letter. He would later reference Hesychius and his letter in City of God

Life of Clement

From the manuscripts of Šimun Kožičić Benja (Simon Bengnius) Farlati publishes fragments from a lost work purported to have been written by Hesychius on the life of Clement of Rome. From Benja’s own account he was in possession of two copies and sent one to Archibishop Bernard of Spalat. The work was said to have made the following claims:

1. The Church in Salon was founded by Domnius, and that he was a disciple of Peter¹.
2. The Church in Sirmium was founded by Andronicus of Romans 16:7.
3. The Church of Belgrade (Singidunum) and Osijek (Mursa) were established by Clement.
4. Cornelius the Scenturion was from Siscia.
5. Helena, Mother of Constantine the Great, was from the Illyrian Island of Brač (Brattia)².

The work, if genuine, seems to have taken much from the Clementine Recognitions. No Ancient writers are known to have cited Hesychius’ work, and the authenticity has thus been called in to question. Jacque Zeiller writes in Les origines chrétiennes dans la province romaine de Dalmatie

From the previous lives we can also compare a life of Saint Clement, which is at the same time an accessory source for the legend of Saint Domnius. It was, like the second of the Passions cited above, discovered in the manuscripts of Simeone Begna by the Archbishop of Ochrida, Raffael Levakovic; it was also considered to be the work of Hesychius; but there is no more proof of the legitimacy of this attribution than for the life of Domnius, and this document even has the character of a 16th-century forgery.

Benja is also the source of the claim that Hesychius authored the Acts of Anastasius the Fuller, a short work that says Anastasius traveled to Salona during the Diocletian persecution and was martyred there.